Στην κοινωνική ψυχολογία, όταν λέμε ότι ένα άτομο παρουσιάζει γνωστική ασυμφωνία (cognitive dissonance) εννοούμε ότι βρίσκεται σε μία κατάσταση όπου η πραγματικότητα αντιφάσκει με βασικές πεποιθήσεις μέσω των οποίων κατανοεί το περιβάλλον του.
Κλασικό δε παράδειγμα από την αρχαιότητα είναι ο μύθος του Αισώπου με την αλεπού και τα ξινά σταφύλια.
Μια πολύ πεινασμένη αλεπού περπατούσε ψάχνοντας να βρει κάτι να φάει κι έτσι έφτασε σε ένα αμπέλι γεμάτο ζουμερά σταφύλια. Τα σταφύλια φαινόταν πεντανόστιμα αλλά κρεμόταν από τα κλαδιά και τα κλαδιά ήταν ψηλά. Στην προσπάθειά της να αρπάξει τους ζουμερούς καρπούς η αλεπού προσπάθησε να τους φτάσει πηδώντας. Πηδούσε και προσπαθούσε, πηδούσε και προσπαθούσε για πολύ ώρα, αλλά δεν κατάφερνε να τα φτάσει, παρ’ όλες τις προσπάθειες…
Όταν μετά από ώρα κουρασμένη από την προσπάθεια κατάλαβε ότι δε θα τα φτάσει κούνησε το κεφάλι και είπε στον εαυτό της:
«Εντάξει δεν πειράζει… Τα σταφύλια άλλωστε φαίνονται ξινά δε θα ‘ναι και τόσο νόστιμα…»
Το υποκείμενο λοιπόν που βρίσκεται σε γνωστική ασυμφωνία ζει μία δυσάρεστη κατάσταση και προσπαθεί να την αλλάξει. Ως εκ τούτου, εισάγει νέα γνωστικά στοιχεία στην κοσμοθεωρία του, έτσι ώστε να επανέλθει στην πρότερη ισορροπία.
Δεν ξέρω αν ήδη χτύπησαν μερικά καμπανάκια μέσα σας, αλλά η θεωρία αυτή ταιριάζει γάντι στην ψυχοσύνθεση του μέσου Έλληνα εν καιρώ κρίσης.
Ο Έλληνας βλέπει καθημερινά την ισορροπία να χάνεται και τις «παλιές, καλές μέρες» να ξεμακραίνουν, αλλά αδυνατεί να δεχθεί ότι η κατάρρευση του κόσμου του αποτελεί φυσικό επακόλουθο μίας σειράς πολιτικών αποφάσεων των τελευταίων δεκαετιών (που ο ίδιος στήριζε με την ψήφο του), καθώς και της εν γένει νοοτροπίας της οποίας ήταν κι ο ίδιος κοινωνός.
Είναι καιρός να περάσουμε στην επόμενη φάση, την εποικοδομητική, όπου θα αποδομηθούν οι κατεστημένοι μύθοι και θα γίνει κοινή συνείδηση η σκληρή πραγματικότητα:
Ότι όσο μεγάλη ιστορία και να έχει ένα έθνος, είναι πάντα εφικτό μέσα από μία σειρά λαθών να αποτύχει οικτρά και να κάνει πολλά βήματα πίσω πριν καταφέρει εκ νέου να ορθοποδήσει. Αν τελικά δηλαδή ορθοποδήσει. Όσο πιο γρήγορα γίνει αυτό αντιληπτό, τόσο το καλύτερο για όλους μας.
